Dấu ấn văn hóa cổ xưa trên vùng đất Tây Nguyên
Với lịch sử hình thành cách đây khoảng 3.500 - 3.000 năm, Đàn đá Đắk Sơn không chỉ là một nhạc cụ cổ mà còn là một di sản văn hóa vô giá của Tây Nguyên. Hiện vật này đang được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Đắk Nông và vừa được công nhận là bảo vật quốc gia vào cuối năm 2024.
Phát hiện và giá trị của Đàn đá Đắk Sơn
Bộ đàn đá Đắk Sơn được tìm thấy vào năm 2014 tại thôn Đắk Sơn, xã Nam Xuân, huyện Krông Nô, gồm 16 thanh đá. Trong đó, 11 thanh còn nguyên vẹn, 5 thanh đã bị gãy đôi hoặc thành nhiều đoạn nhưng có thể phục dựng lại. Chất liệu của bộ đàn được chế tác từ đá phiến biến chất, mang đậm dấu ấn của thời kỳ cổ đại.
Dựa trên kỹ thuật chế tác và tần số âm thanh, các nhà khoa học xác định đàn đá Đắk Sơn thuộc truyền thống đàn đá N'Dut Liêng Krak, có niên đại khoảng 3.000 năm. Đây là một trong những bộ sưu tập đàn đá cổ quan trọng, phản ánh trình độ chế tác và sự phát triển của nền âm nhạc cổ truyền Tây Nguyên.
Quy trình chế tác đàn đá cổ
Để tạo ra một bộ đàn đá hoàn chỉnh, các nghệ nhân thời xưa đã trải qua nhiều công đoạn chế tác công phu:
Tách phiến đá khỏi mạch gốc: Thực hiện bằng phương pháp đục bằng “choòng” hoặc “nêm” gốc.
Tạo dáng ban đầu: Các rìa cạnh được ghè thô bằng những nhát mạnh, trực tiếp từ trên xuống.
Định hình: Đục đẽo toàn bộ bề mặt lớn của thanh đá theo hướng thống nhất từ ngoài rìa vào giữa.
Gia công và tu chỉnh: Hoàn thiện chi tiết bằng các thao tác nhẹ nhàng, tỉ mỉ để tạo ra âm thanh hoàn hảo.
Mối liên hệ với nền văn hóa cổ Tây Nguyên
Không chỉ có giá trị về mặt âm nhạc, bộ đàn đá Đắk Sơn còn giúp các nhà khảo cổ nhận diện rõ hơn về nền văn hóa cổ của Tây Nguyên. Những hiện vật đi kèm tìm thấy tại di tích Đắk Sơn, như mảnh gốm, công cụ lao động, vòng đeo tay bằng đá, có niên đại khoảng 3.200 - 3.000 năm, củng cố thêm nhận định về sự phát triển lâu đời của nền văn minh nơi đây.
Đàn đá Đắk Sơn - Bảo vật quốc gia
Ngày 31/12/2024, theo Quyết định số 1712/QĐ-TTg của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, bộ sưu tập đàn đá Đắk Sơn đã chính thức được công nhận là bảo vật quốc gia. Đây là niềm tự hào của tỉnh Đắk Nông khi lần đầu tiên có một hiện vật được nhận danh hiệu danh giá này.
Việc công nhận đàn đá Đắk Sơn là bảo vật quốc gia không chỉ khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa mà còn tạo điều kiện để bảo tồn và phát huy di sản này trong đời sống hiện đại. Chính quyền các cấp cùng các cơ quan liên quan đang tích cực thực hiện các biện pháp bảo vệ, gìn giữ và quảng bá bộ đàn đá để nhiều thế hệ có thể tiếp cận và tìm hiểu về nền văn hóa âm nhạc cổ truyền của Việt Nam.
Nguồn: Báo Đắk Nông điện tử
Bình luận